الدرر و اللآلی فی فروع العلم الاجمالی (کتاب)«الدرر واللآلی فی فروع العلم الاجمالی»، تقریرات درس آیت‌الله سید تقی طباطبایی قمی و حاشیه‌ای بر کتاب عروة الوثقی است که توسط علی مروجی قزوینی با موضوع فروع علم اجمالی ، به زبان عربی ، به رشته تحریر درآمده است. در پایان کتاب، فهرست مطالب ارائه گردیده است. [۱]
الدرر واللآلی فی فروع العلم الاجمالی، مروجی قزوینی، ج۱، ص۷.
۱ - ساختار کتابمتن اصلی عروه الوثقی در ابتدا صفحات آمده و در ذیل آن مباحث مؤلف طی یک بحث تحقیقی، استدلالی و اجتهادی با بیان ادله ذکر شده است. نگارنده فروع مسایل را مطرح کرده، سپس ضمن طی مباحث عقلی و نقلی، روایات را گروه گروه در قالب «طائفه» دسته بندی کرده است. احتمالات مختلف هر مطلب را آورده و نظریه خویش را با عنوان «اقول» و پرسش و پاسخ‌هایی را با عنوان «ان قلت، قلت» ذکر، و اقوال دیگران پیرامون مطلب را بیان و گاه نقد و بررسی نموده است. ۲ - گزارش محتوامقرر مقدمه‌ای را در آغاز کتاب آورده است. پس از آن مؤلف تحت عنوان «ختام، فیه مسائل متفرقه» که متن عروه الوثقی است، ۵۶ مسئله فرعی را مطرح می‌کند که تقریبا همه آنها به مبحث علم اجمالی برمی گردد و اهمیت این نوشتار نیز به طرح همین فروع و مصادیق علم اجمالی در اصول فقه است. وی به شکیات نماز می‌پردازد و صورت‌ها و فروع مختلف شک در نماز را بیان و احکام متعلق به آن را ذکر می‌کند. [۲]
الدرر واللآلی فی فروع العلم الاجمالی، مروجی قزوینی، ج۱، ص۸.
۲.۱ - فروع شک در نمازبرخی از این فروع عبارتند از: شک کسی که نمی‌داند مشغول به نماز ظهر است یا عصر، شک کسی که در پایان نماز یا در وسط نماز علم پیدا کند ۲ سجده از ۲ رکعت را ترک کرده است و فرض‌های زیادی که مؤلف برای این مسئله ذکر نموده، و هم چنین شک بین ۲ و ۳ پس از بناگذاری بر ۳، و همچنین اگر شک کند، رکعتی که به جا می‌آورد، آخرین رکعت نماز ظهر است یا رکعت اول نماز عصر است، شک در نماز عشا بین ۳ و ۴ در حالی که می‌داند نماز مغرب را انجام نداده است، وقتی در حال خواندن نماز عصر است و یادش می‌آید یک رکعت از نماز ظهر را نخوانده و دارای صور متعدد است، هفت صورت برای کسی که ۲ نماز خوانده و علم دارد که ۱ یا ۲ رکعت از این دو نماز را نخوانده است. همچنین کسی که پس از قیام رکعت سوم بداند، تشهد را نخوانده و شک کند آیا سجده را به جا آورده است یا نه و فروع دیگری که به ۶۵ فرع می‌رسد. [۳]
الدرر واللآلی فی فروع العلم الاجمالی، مروجی قزوینی، ج۱، ص۸.
۲.۲ - برخی از مصادیق علم اجمالیپس از ذکر این فروع بحثی شروع می‌کند با عنوان «تتمیم الفروع». در این بخش نیز صور زیادی از مصادیق علم اجمالی را ذکر می‌نماید که از جمله آنها فروع زیر است: اگر علم اجمالی داشته باشد که یکی از ۲ جزء مترتب بر هم در نماز را ترک کرده است که فروع این مسئله خود ۱۶ قسم است و هر یک احکام خاص خود را دارد، در فرع دیگر پس از انجام نماز علم پیدا می‌کند که یک رکن را ترک کرده که نمی‌داند نماز اصلی بوده یا احتیاط که در این جا بحث می‌شود که آیا قاعده فراغ جاری است یا خیر؟، این فرع‌ها ادامه می‌یابد تا فرع ۳۳ که در این فرع کسی اجمالا می‌داند یک نماز ظهر، عصر یا عشاءش ترک شده و نمی‌داند آیا متروک، نماز تمام بوده یا شکسته و سپس در فرع ۳۴ می‌پردازد به فروع مسئله‌ای که حرام بودن نگاه مرد یا زن به عورت فرد خنثی را تبیین و شرح می‌نماید. در ادامه سایر فروع به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. [۴]
الدرر واللآلی فی فروع العلم الاجمالی، مروجی قزوینی، ج۱، ص۱۴۱.
۳ - پانویس
۴ - منبعنرافزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |